Có bao giờ bạn nghĩ rằng trang phục lại được làm từ những vỏ cây rừng không? Phần đông chúng ta đều cho rằng điều đó là không thể vì vỏ cây thô cứng sao có thể làm nên bộ quần áo để mặc? Tuy nhiên nếu như bạn biết rằng người Cơ Tu có thể làm trang phục bằng vỏ cây rừng, chắc hẳn bạn sẽ phải thay đổi suy nghĩ đấy. Bộ trang phục vỏ cây của đồng bào Cơ Tu không chỉ có màu sắc tươi sáng mà tác dụng cũng vô cùng diệu kỳ. Chi tiết hơn các bạn hãy cùng chúng tôi khám phá qua bài viết ngắn sau đây nhé.
Trang phục bằng vỏ cây của người Cơ Tu có nguồn gốc từ lâu đời
Xa xưa người Cơ Tu chưa biết đến sự tồn tại của cây bông, chưa biết kỹ nghệ dệt vải. Họ phải vào rừng sâu tìm vỏ của các loại cây như t’cóng, t’dúi, amướt, tr’rang… (loại cây nhiều mủ, vỏ dày) để làm trang phục, trang sức cho riêng mình, cho gia đình và tặng cho bà con thân quý. Người đàn ông Cơ Tu thường săn, bắt, dựng nhà cửa, chạm khắc gỗ, làm nương rẫy giỏi. Họ còn giỏi chế tác nhạc cụ, trình diễn nhạc cụ, nói lý-hát lý. Đặc biệt họ khá giỏi làm trang phục; trang sức bằng cây rừng để tặng người thương.
Già làng Cơlâu Bhlao (thôn Voòng, xã Tr’hy, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam) cho biết: “Trước đây, khi chưa phát hiện cây bông kết sợi, chưa biết dệt các tấm thổ cẩm, người Cơ Tu chủ yếu mặc trang phục bằng vỏ cây, dây rừng. Họ phải chọn những cây vừa đủ độ rộng, độ dài, độ dẻo, mềm và bền. Như vậy mới để có thể làm tấm khố, tấm váy”.
Ông Trần Tấn Vịnh, người có nhiều năm nghiên cứu văn hóa đồng bào các dân tộc ở miền Trung- Tây nguyên cho biết, đồng bào Cơ Tu trước đây rất thích mặc bộ đồ này, nhất là khi đi sắn bắn để đôi tay được thoải mái. Còn vào mùa đông thì họ kết thêm vỏ cây vào để tấm áo dày thêm. Mục đích nhằm giữ ấm được cơ thể. Hiện nay những tấm áo này cũng hay xuất hiện vào các dịp lễ hội. Ví dụ như Tết, lễ đâm trâu, mừng lúa mới, lễ kết nghĩa giữa hai làng anh em.
Loại cây rừng được chọn làm trang phục khá đặc biệt
Thường người Cơ Tu chọn vỏ cây pơ plem để làm khố. Đây là một loại cây thân gỗ, mọc nhiều ở rừng. Còn đối với áo, mũ thì chọn giây cây zilang. Loại cây này thân giây có đường kính 05cm, mọc thành từng bùi 5 đến 7 cây.
Tìm được vỏ cây ưng ý đã không dễ, nhưng để làm được những chiếc áo vỏ cây còn rất kỳ công và đòi hỏi sự khéo léo. Sau khi vỏ cây pơ plem, zilang kết thành tấm to, dài có thể làm khố, váy, áo, mũ…phải đem ra suối, sông ngâm ba đến bốn ngày để cho ra hết chất nhựa. Sau rồi họ đem phơi khô dưới ánh nắng mặt trời một, hai ngày. Khi đã phơi khô các tấm vỏ cây sẽ được cắt; khâu lại thành những chiếc áo, khố, váy và mũ theo kích cỡ của người mặc.
Để chắp nối các mảnh vỏ cây lại, người Cơ Tu dùng dây gai, cây bhơ nương (loại cây rất dẻo và chắc) làm chỉ khâu. Nếu có tấm vỏ cây lớn, người ta chỉ cần khoét lỗ làm thành cổ áo, rồi gài thêm các sợi dây vào bên mép áo để khi mặc thì thắt lại với nhau thay cho nút áo. Người thợ giỏi nhất một ngày cũng chỉ có thể làm được từ 02-03 bộ.
Những người Cơ Tu dù cao tuổi nhưng vẫn đi rừng tìm cây pơlem, cây zilang miệt mài đêm ngày làm thành cái áo, cái khố, cái váy… Làm xong trang phục, họ lại cất đầy không gian nhà và đem gửi tặng bà con, cán bộ văn hóa nếu ai có nhu cầu.
Trang phục vỏ cây của người Cơ Tu chứa đựng giá trị văn hóa lớn lao
Khi được hỏi về giá trị của trang phục làm bằng vỏ cây, già Cơlâu Bhlao cười hiền từ: “Khi xưa, áo vỏ cây thời ông cha mình làm ra có thể đổi một con heo 3 gang tay, thời mình áo vỏ cây có giá 500 đến 800 nghìn. Giờ đây, mình làm để giữ bản sắc, để giữ nghề thôi”.
Với đồng bào Cơ Tu, trang phục bằng vỏ cây ban đầu là dùng để che thân. Sau đó nó còn chứa đựng rất nhiều giá trị văn hoá. Chúng phản ánh quá trình phát triển của cả tộc người. Ngoài ra áo vỏ cây còn phản ánh tinh thần đoàn kết, thương yêu giữa con người với con người; giữa con người với núi rừng thiên nhiên cây cỏ.
Hiện nay, trang phục bằng vỏ cây không được sử dụng phổ biến trong các hoạt động thường nhật. Thế nhưng trong tiềm thức của già Cơlâu Bhlao và những người yêu văn hoá vẫn luôn đau đáu bảo tồn và trao truyền kỹ nghệ làm trang phục vỏ cây cho lớp trẻ.
