Chỉ còn một thời gian ngắn nữa thôi là ngày tết truyền thống sẽ diễn ra. Với mỗi dân tộc trên dải đất hình chữ S, họ lại có những hoạt động chuẩn bị đón Xuân khác nhau. Với đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán cũng vậy, họ cũng xem đây là dịp lễ quan trọng cuối cùng của năm. Mọi hoạt động ngày tết của người Dao Thanh Phán diễn ra vui tươi, sôi nổi với mục đích kết nối cộng đồng cũng như bày tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên, thánh thần trên cao. Vậy quả thực ngày tết của đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán có gì hay?
Ngày tết của đồng bào Dao Thanh Phán có ý nghĩa quan trọng
Cứ mỗi độ xuân về, khi hoa đào, hoa mơ nở rộ trên sườn đồi thì cũng là lúc người Dao Thanh Phán tạm gác lại mọi công việc sản xuất hàng ngày để chuẩn bị vui Tết, đón Xuân. Người Dao thường ăn Tết nhà lớn vào dịp cuối năm. Họ cúng tổ tiên và trả lễ đầu năm. Đây là cũng là dịp để con cháu trong gia đình, dòng họ xóa bỏ hết những mâu thuẫn trong năm cũ. Tất cả đón chào một năm mới vui vẻ hơn, đoàn kết hơn để cùng nhau phát triển kinh tế.
Tết của đồng bào Dao Thanh Phán bắt đầu từ 20 tháng Chạp. Ngay từ đầu tháng, từ người già đến trẻ nhỏ đã rạo rực, tất bật, chuẩn bị chu đáo để chào đón năm mới sau một năm miệt mài lao động.
Với đồng bào dân tộc Dao Thanh Phán, cái Tết bắt đầu từ Nhà lớn của đại gia đình dòng họ. Tết Nhà lớn có ý nghĩa vô cùng quan trọng với người Dao Thanh Phán. Đây không chỉ là dịp để các thành viên trong gia đình nghỉ ngơi, sum họp sau một năm lao động vất vả, mà còn là dịp để người cao tuổi và con cháu cùng nhau ôn lại truyền thống bản sắc văn hoá của dân tộc mình. Mọi người cùng hát những làn điệu của dân tộc đã có từ lâu đời, mang đậm chất trữ tình đằm thắm, trong sáng và giản dị của tâm hồn người Dao.
Mâm cỗ đón tết của người Dao Thanh Phán quy củ và long trọng
Mâm lễ ở nhà Lớn của cả buôn làng
Tùy vào điều kiện công việc mà mỗi họ thống nhất tổ chức đón Tết vào các ngày khác nhau. Thế nhưng chủ yếu bắt đầu từ ngày 20 đến 22 tháng Chạp, muộn nhất là ngày 25. Theo phong tục người Dao, lễ cúng Nhà lớn phải có đủ 3 mâm cỗ cúng: Mâm cúng tổ tiên, mâm cúng những người đàn ông đã khuất và mâm trả lễ đầu năm. Lễ vật rất đơn giản gồm: Gà luộc và bánh chưng. Nếu không có bánh chưng có thể thay bằng cơm trắng.
Đặc biệt trong lễ cúng, người Dao dùng tiền vàng làm bằng giấy dó, được in theo con dấu riêng của dòng họ. Hương để đốt trên bàn thờ là thân cây hương phơi khô được lấy trên rừng vào ngày mùng 7 tháng 7 Âm lịch hàng năm. Nếu như việc chuẩn bị mâm cỗ Tết có sự tham gia của cả đàn ông và phụ nữ thì việc chuẩn bị cúng lễ chỉ do những người đàn ông trong dòng họ thực hiện. Ngày này, tất cả mọi sẽ cùng nhau vào bếp chuẩn bị những món ăn. Ai cũng vui vẻ làm việc cùng nhau. Nghi lễ được các thầy cúng có chức sắc trong làng đảm nhiệm. Họ đại diện cho gia chủ báo cáo quá trình một năm lao động và xin gia tiên phù hộ cho một năm mới nhiều thành tựu hơn.
Mâm lễ đón tết ở các gia đình riêng
Sau Tết ở Nhà lớn, các gia đình chọn một ngày đón Tết riêng dành cho gia đình mình. Sau khi tất cả những lễ vật được bày trước bàn thờ gia tiên; thầy cúng được gia đình mời về. Họ đại diện cho gia chủ báo cáo quá trình một năm lao động. Thầy cúng sẽ mời tổ tiên và những người thân đã khuất về ăn Tết với gia đình, cầu xin tổ tiên phù hộ cho mọi người được khoẻ mạnh không ốm đau, bệnh tật, cầu cho mọi sự may mắn và sự bình an đến với mọi người, cầu cho mưa thuận, gió hoà mùa màng bội thu, chăn nuôi trâu bò, lợn gà phát triển. Sau khi cúng xong, lễ vật được mang xuống dọn ra mâm cho con cháu cùng ăn.
Đồ cúng trong mấy ngày Tết của gia đình khá đơn giản. Mâm cỗ bao gồm chuối, hoa quả, bánh chưng, gà, thịt lợn, cành hoa…Đặc biệt, lễ đón Giao thừa được chuẩn bị rất chu đáo. Xúng xính trong những chiếc áo thêu, quần màu chàm mới vừa được may xong từ mấy hôm trước để diện Tết, mọi người trong gia đình kính cẩn đứng trước bàn thờ tổ tiên. Chủ nhà thay mặt gia đình thắp 3 nén nhang trên bàn thờ tổ tiên. Sau đó họ xin phép hạ bát nước xuống. Sau cùng chủ nhà đưa cho mỗi người uống một ngụm để có thêm sức khoẻ.
Một số hoạt động thú vị trong ngày tết của người Dao
Các bộ trang phục truyền thống xuất hiện mọi nơi
Tết đến, xuân về cũng là dịp để chị em phụ nữ Dao được khoe những bộ quần áo mới do chính mình thêu thùa. Ngay từ nhỏ những em gái đã được mẹ dạy cho cách mua len, chọn vải. Các em được dạy cho đường tà nếp chỉ để thêu thùa, may vá. Tất cả sẽ giúp gìn giữ trang phục truyền thống. Chúng cũng giúp các em thêm hiểu, thêm yêu và thêm tự hào với bản sắc của dân tộc mình.
Đặc biệt, ngay trong đêm Giao thừa linh thiêng ấy, bà con vẫn giữ tục gõ trống, gõ mõ. Âm thanh vang vọng đất trời ấy như gửi gắm lời cầu may; cầu lộc của bà con cho một năm mới với nhiều niềm vui mới.
Người Dao Thanh Phán không kiêng kỵ xem tuổi để xông nhà. Tết đến, mọi người rủ nhau đi thăm Tết các gia đình họ hàng, bạn bè. Họ gặp nhau và hát tặng nhau nghe những bài hát cầu mong cuộc sống tốt đẹp, mùa màng tốt tươi và nhất là khuyên dạy con cháu những truyền thống đạo lý .
Các trò chơi dân gian diễn ra sôi nổi
Đến mùng 1, mùng 2, đồng bào Dao Thanh Phán đã tập trung chơi các trò chơi dân gian. Ví dụ như trò kéo co, đẩy gậy, ném còn. Bà con đồng bào quan niệm chơi càng nhiều càng vui, càng may cả năm. Các trò chơi dân gian đều khá đơn giản, truyền thống. Thế nhưng chúng luôn thu hút được sự quan tâm, vào cuộc nhiệt tình của đồng bào.
Kết luận
Có thể nói tết của người Dao ở Thanh Phán không chỉ thể hiện sự biết ơn, tưởng nhớ tới tổ tiên mà còn là nghi lễ cầu phúc, cầu may, với mong muốn tẩy trừ những điều bất hạnh, rủi ro của năm cũ; cầu xin trời đất, tổ tiên phù hộ cho gia đình, dòng họ, làng bản một năm mới dồi dào sức khỏe.
Mùa xuân về, khép lại những lo toan bộn bề của cuộc sống, tạm gác lại những tháng ngày cần mẫn, cặm cụi với nương rẫy, người Dao Thanh Phán lại tổ chức đón Tết theo cách riêng của mình. Bên cạnh những phong tục tập quán đã được lưu giữ bao đời nay; bà con dân tộc Dao càng tự hào khi những bản sắc của dân tộc mình không bị mai một. Thậm chí nét đẹp văn hóa còn được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác một cách bền vững.
