Ca Huế là một thể loại âm nhạc cung đình, thể hiện nét đẹp tinh tế của vùng đất Cố đô và có vị trí quan trọng trong sự phát triển của âm nhạc truyền thống Việt Nam, là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nét độc đáo của ca Huế là sự kết hợp nhuần nhuyễn, hài hòa, nhuần nhuyễn giữa âm nhạc bác học và dân ca. Ca Huế là sự kết hợp giữa thanh nhạc và nhạc khí trong một hệ thống bài hát có cấu trúc chặt chẽ, chuẩn mực. Với những nét riêng, ca Huế đã lan tỏa khắp trong Nam và ngoài Bắc.
Lịch sử ra đời của ca Huế
Ca Huế được phát sinh vào khoảng thế kỷ thứ XVII. Trở thành thú chơi tao nhã của các hoàng thân quốc thích, gia đình danh gia vọng tộc trong suốt thời gian dài. Khi Huế là thủ phủ xứ Đàng Trong, sau đó là kinh đô của cả nước dưới triều Nguyễn. Đạt đến đỉnh cao từ thời Minh Mạng (1820-1840) đến thời Tự Đức (1848-1883). Ca Huế phát sinh từ trong cung đình. Sau đó mới lan tỏa ra dân gian, hòa quyện với dòng âm nhạc dân gian Huế đang khởi sắc. Tạo nên bản sắc mang tính địa phương rõ nét.
Hình thức sinh hoạt nghệ thuật độc đáo của người Cố đô
Ca Huế trên sông Hương là một hình thức sinh hoạt nghệ thuật độc đáo của người dân Cố đô. Được lưu giữ và phát triển qua hàng trăm năm qua. Vì thế du khách đến Huế, ngoài nhu cầu thăm thú thưởng ngoạn những đền đài lăng tẩm; ai cũng mong được một lần tựa mạn thuyền rồng để nghe những làn điệu ca Huế ngọt ngào sâu thẳm cất lên bồng bềnh sông nước Hương giang.
Khi thành phố bắt đầu lên đèn, cầu Trường Tiền lấp lánh trong đêm với đủ các màu sắc; những chiếc thuyền rồng lần lượt rời bến, chầm chậm ngược dòng sông Hương. Đêm ca Huế được bắt đầu. Thuyền rồng hững hờ trôi trong màn sương bàn bạc. Khán giả trên thuyền, kẻ háo hức ngắm thành phố Huế đẹp mộng mơ, người chăm chú xem các làng điệu dân ca, mượt mà sâu thẩm.
Thưởng thức ca Huế trên sông Hương
Ban nhạc trên thuyền tuy không đông nhưng phải đủ các loại: bầu, nhị, nguyệt. Còn phách thì do chính các ca sĩ kiêm giữ nhịp. Ca Huế được chia thành hai điệu chính, điệu Bắc và điệu Nam. Điệu Bắc thì trang trọng vui tươi, âm sắc trong sáng rộn rã. Như : cổ bản, long ngâm, hành vân, long điệp… Điệu Nam thì trữ tình sâu lắng xen lẫn cái da diết bi thương thổn thức. Như : nam ai, nam bình, tương tư khúc…
Ngoài ra, bốn bản nhạc lễ cung đình Huế “Lưu Thủy”, “Kim Tiền”, “Xuân Phong”, “Lang hô”… đưa người xem ngược dòng thời gian. Về với những cung đình, những nét đẹp của một thời quá khứ vàng son đã khép lại. Ca sĩ và nhạc công say mê biểu diễn; du khách thì lặng lẽ, chìm đắm thưởng thức và chiêm nghiệm. Dường như mọi khoảng cách bị xóa nhòa. Chỉ còn lại những tri âm, tri kỷ cùng đồng điệu với nhau trong những câu ca, tiếng đàn mang âm điệu quê hương da diết, mến thương như rót mật vào lòng …” Quê hương mỗi người chỉ một, như là chỉ một mẹ thôi …”
Nét văn hóa được người dân Cố đô trân trọng giữ gìn
Với âm sắc ngọt ngào, sâu lắng hoà quyện trong không gian tĩnh mịch của đêm thanh tịnh; dưới sắc nước lung linh, ánh đèn màu huyền ảo tỏa ra từ các du thuyền. Nó sẽ làm cho bất cứ ai trong chúng ta cũng dễ dàng có được một cảm giác lắng đọng tuyệt vời. Để một lần được trải nghiệm là một lần nhớ nhung, lưu luyến hẹn ngày tái ngộ
Chính vì thế, ca Huế trên sông Hương được người dân Cố đô trân trọng giữ gìn và phát triển qua hàng trăm năm nay trước bao nhiêu biến cố thăng trầm của lịch sử… Nó như một tài sản văn hóa dân gian vô giá của mảnh đất kinh thành.
