Dân tộc Dao đỏ ở Tuyên Quang có hơn 90.000 người, với 9 ngành Dao sinh sống. Để xác định các nhóm Dao chính là dựa vào trang phục nữ của từng ngành Dao. Trang phục của phụ nữ Dao đỏ có màu sắc rực rỡ, được thêu nổi bật và trang trí rất tinh xảo, không thể nhầm lẫn với trang phục của các ngành Dao khác. Trang phục của phụ nữ Dao đỏ có điểm nhấn độc đáo là những quả bông len sặc sở được đeo trước cổ, đây cũng là dấu hiệu nhận biết chính để phân biệt người Dao đỏ với những ngành Dao khác.
Những quả bông len độc đáo trong trang phục của người Dao đỏ
Trang phục truyền thống của người phụ nữ Dao đỏ gồm khăn, mũ, áo, quần, thắt lưng, xà cạp cuốn chân. Để bộ trang phục thêm phần rực rỡ và ấn tượng hơn; các cô gái người Dao đỏ đã đính những quả bông len màu đỏ, to tròn. Chúng được đặt liền kề nhau, chạy dọc từ vai đến thắt lưng. Những quả bông len này đã tạo ra nét đặc trưng riêng trên trang phục người phụ nữ. Đây cũng là điểm nổi bật để phân biệt người Dao đỏ với các nhóm Dao khác trong cộng đồng người Dao.
Ở mỗi vùng của bản người Dao lại có những phần trang trí quả bông và số lượng quả bông khác nhau; tùy theo quan niệm. Trang phục của người phụ nữ ở xã Hùng Mỹ, Phúc Sơn, huyện Chiêm Hóa (Tuyên Quang) có 9 quả bông, kích cỡ lớn. Ở xã Sơn Phú, huyện Na Hang có 11 quả bông, kích cỡ bé hơn. Trang phục người Dao ở Bạch Xa, xã Tân Thành, Minh Khương, huyện Hàm Yên (Tuyên Quang) chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.
Quá trình tạo ra những quả bông màu đỏ
Để làm ra những quả bông màu đỏ; những người phụ nữ phải đến các chợ phiên ở vùng cao. Họ mua các sợi len nhiều màu. Quả bông lấy màu đỏ là màu chủ đạo. Còn các màu khác như vàng, đen… được điểm vào các quả bông. Tạo cho quả bông thêm rực rỡ và đẹp mắt. Theo chị Phùng Thị Choáng, thôn Bản Lục, huyện Na Hang; để làm ra quả bông len phải trải qua rất nhiều công đoạn tỷ mỷ. Đòi hỏi những người có kinh nghiệm trong thêu thùa mới làm ra được quả bông chắc chắn và nở xòe.
Quả bông len trên trang phục của phụ nữ Dao đỏ luôn tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với người xung quanh. Đặc biệt là các chàng trai đang tuổi kén vợ. Các cô gái người Dao đỏ mặc trang phục truyền thống khi đi hội, xuống chợ. Nó như đem theo “mặt trời” đỏ rực bừng sáng cả không gian.
Một số phụ kiện trang trí khác
Đi cùng với trang phục truyền thống là đồ trang sức bằng bạc của phụ nữ Dao đỏ chủ yếu làm bằng bạc. Gồm có: vòng cổ, vòng tay, khuyên tai, nhẫn và nhiều chuỗi hạt cườm màu sắc khác nhau. Vòng cổ có thể đeo 1 đến 3 hoặc 5 chiếc, từ nhỏ đến lớn. Bạc và các trang sức làm từ bạc có vai trò rất quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của người dân tộc Dao đỏ. Trong quan niệm của họ, nhà giàu không phải có nhiều vàng, trâu, bò, ruộng đất mà có nhiều bạc.
